สไลด์โชว์ ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ

ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ

[/p] [b]เมื่อช่วงต้นปี 2567 ที่ผ่านมา ผู้เขียนได้มีโอกาสไปร่วมงานงานหนึ่งที่พูดถึงคนพิการที่เป็นแรงงานข้ามชาติ ไม่ว่าจะทั้งเรื่องสิทธิ ชีวิตความเป็นอยู่ ค่าแรง รวมทั้งความไม่เท่าเทียมที่เกิดขึ้นในฐานะแรงงานข้ามชาติคนพิการในทั่วโลก[/b] สิ่งที่น่าสนใจอย่างมากคือ จากประสบการณ์ของผู้เข้าร่วมพบว่า ปัญหาของแรงงานข้ามชาติที่เป็นคนพิการในประเทศไทยยังไม่ถูกพูดถึงมากนัก ไม่มีเจ้าภาพที่รับผิดชอบดูแล และพวกเขายังคงเจอกับปัญหาในการเข้าถึงสิทธิขั้นพื้นฐานอย่างต่อเนื่อง งานชิ้นนี้จะชวนผู้อ่านรู้จักกับแรงงานข้ามชาติในจังหวัดเชียงใหม่ที่ล้วนเข้ามาเพื่อฝันที่จะมีชีวิตที่ดีขึ้น แต่เพราะความพิการที่เกิดขึ้นโดยไม่ได้คาดคิดมาก่อน ทำให้งาน ร่างกาย ครอบครัว และฝันที่มีต้องเปลี่ยนแปลงไป พวกเขามีชีวิตอย่างไร เผชิญความยากลำบากแบบไหน และอะไรคือสิ่งที่รัฐและเราทำได้เพื่อให้คุณภาพชีวิตของแรงงานข้ามชาติที่มีความพิการนั้นดีขึ้น ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ

[/p] [b]แรงงานต่างด้าว vs. แรงงานข้ามชาติ สำคัญต่างกัน[/b] สำหรับการใช้คำว่า ‘แรงงานข้ามชาติ’ อาจจะยังไม่คุ้นหูหรือหลายคนอาจนึกว่าเป็นคนละความหมายกับ ‘แรงงานต่างด้าว’ ความหมายของสองคำนี้ ปสุตา ชื้นขจร ผู้ประสานงานโครงการยุติธรรมเพื่อแรงงานข้ามชาติ ระบุว่า การใช้คําว่าแรงงานข้ามชาติในไทยนั้นครอบคลุมกว่ามากและเป็นคําที่ภาคประชาชนต้องการที่จะผลักดันเพื่อทำให้เป็นคําที่เป็นกลางมากขึ้น เมื่อเทียบกับคำ ที่คนอาจจะค่อนข้างคุ้นเคยคือ แรงงานต่างด้าว ซึ่งตามกฎหมายหมายถึงคนทุกคนที่ไม่มีสัญชาติไทย ไม่ว่าจะฝรั่ง หัวทอง จีน ญี่ปุ่น เกาหลี พม่า ลาว กัมพูชา มาเลเซีย อินโดนีเซีย ก็นับเป็นคนต่างด้าว อย่างไรก็ดี เมื่อพูดถึงคําว่า ‘ต่างด้าว’ มักมีความรู้สึกลบเกิดขึ้น หลายคนมักนึกถึงคนจากประเทศเพื่อนบ้านมากกว่าที่จะเป็นฝรั่ง เพราะเวลาที่เป็นฝรั่งหัวทอง เกาหลี จีน ญี่ปุ่น คนจะคิดว่าเป็นคนต่างชาติมาลงทุน มาท่องเที่ยว อีกทั้งคำว่า ต่างด้าว ยังประกอบไปด้วยอคติ เช่น คนต่างด้าวฆ่าโหด หรือต่างด้าวบุกไทย พอถูกใช้แบบนี้ก็ทำให้ถูกเหมารวมตีตรา ‘ด้าว’ แปลว่า ดินแดน หรือเขตแดน ในภาษาอังกฤษคือคำว่า Country หรือ Territory คำว่าต่างด้าวจึงแปลได้ว่าต่างดินแดน ในทางกฎหมาย คนต่างด้าวเป็นคำที่ถูกบัญญัติไว้ใน พ.ร.บ.การทำงานของคนต่างด้าว พ.ศ. 2551 หมายถึง ‘บุคคลธรรมดาซึ่งไม่มีสัญชาติไทย’ ครอบคลุมคนงานที่ไม่ใช่คนไทยทุกคน ทั้งจากประเทศเพื่อนบ้าน หรือจากประเทศตะวันตก และทั้งกลุ่มที่มีทักษะและไม่มีทักษะ ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ

[/p] ส่วนคำว่า ‘แรงงานข้ามชาติ’ ตามความหมายขององค์การสหประชาชาติในอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองสิทธิแรงงานข้ามชาติและสมาชิกในครอบครัว มาตรา 2 คือ คนที่ถูกจ้างให้ทำงาน หรือเคยถูกจ้างให้ทำงานโดยได้รับค่าตอบแทนในประเทศที่ตัวเองไม่ใช่พลเมือง ปสุตา เสริมว่า นอกจากคำเรียกที่อาจสร้างความต่างแล้ว ในระดับนโยบายและการปฏิบัติก็เกิดความต่างอย่างชัดเจน เช่น ถ้าไปหน่วยงานที่ต้องมีการรายงานตัว จะเห็นว่า มีการแยกศูนย์สำหรับคน 3 สัญชาติประเทศเพื่อนบ้าน ออกจากอีกศูนย์ที่ไว้บริการชาวต่างชาติและมีการออกแนวปฏิบัติต่างๆ ที่ไม่เหมือนกัน นอกจากนี้ ยังมีความคิดที่มองว่า คนต่างด้าวจะมาแย่งงานคนไทย ซึ่งหลายปีผ่านมาปสุตาเองก็ได้พิสูจน์แล้วว่าความคิดนี้ไม่ถูกต้อง เพราะบ้านเราขาดแคลนคนทำงานจริงๆ และจำเป็นจะต้องพึ่งพาแรงงานกลุ่มนี้ สอดคล้องกับแถลงการณ์ของเครือข่ายแรงงานภาคเหนือที่เรียกร้องต่อรัฐบาลไทย โดยหนึ่งในข้อเรียกร้องคือ ขอให้รัฐบาลแก้ไขคำว่า ‘แรงงานต่างด้าว’ ในกฎหมาย ระเบียบ และข้อบังคับต่าง ๆ เป็น ‘แรงงานข้ามชาติ’ เพื่อลดอคติและสร้างทัศนคติที่ดีต่อแรงงานข้ามชาติ ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ

[/p] [b]ปากท้องและความไม่สงบ เหตุผลให้ย้ายถิ่น[/b] จากข้อมูลของเครือข่ายแรงงานภาคเหนือ ระบุว่า ปัจจุบันแรงงานข้ามชาติส่วนใหญ่ที่เข้ามาในไทยมาจากประเทศเพื่อนบ้านอย่าง เมียนมา ลาว และกัมพูชา 90 % เป็นชาวเมียนมาจากหลายกลุ่มชาติพันธุ์ เช่น พม่า คะฉิ่น มอญ ทวาย ไทยใหญ่ กระเหรี่ยง ปะโอ ลาหู่ อาข่า ฯลฯ โดยเข้ามาทั้งแบบถูกกฎหมายและผิดกฎหมาย อย่างไรก็ดี ทุกกลุ่มมีความหวังร่วมก็คือต้องการการยกระดับคุณภาพชีวิต แต่ก็ยังไม่เกิดขึ้นจริง เนื่องจากแม้จะมีกฎหมายคุ้มครองแรงงาน แต่ก็ยังไม่ครอบคลุมและทั่วถึงเมื่อเทียบกับแรงงานไทย จากสถิติของสำนักบริหารแรงงานต่างด้าว กรมการจัดหางาน ฉบับประจำเดือนพฤศจิกายน 2567 พบว่า มีคนต่างด้าวที่ได้รับอนุญาตทำงานในไทยจำนวนทั้งสิ้น 3,350,969 คน โดยอยู่ในมาตรา 62 ส่งเสริมการลงทุนและกฎหมายอื่นๆ จำนวน 59,801 คน มาตรา 63/1 ชนกลุ่มน้อย จำนวน 93,839 คน มาตรา 63/2 มติ ครม. 7 กุมภาพันธุ์ 2566 จำนวน 1,578,828 คน มติ ครม. 3 ตุลาคม 2566 จำนวน 813,869 คน และมาตรา 64 คนต่างด้าวที่เขามาทำงาน ไป-กลับจำนวน 39,711 คน ปัญหาของสวัสดิการที่ไม่สอดคล้องกับชีวิตความเป็นอยู่ ทำให้แรงงามข้ามชาติหลายคนเผชิญกับความยากลำบากในการใช้ชีวิตในไทย เช่นเดียวกับ ทองคำ เจ้าหน้าที่ของ MAP Foundation เธอเป็นคนหนึ่งที่เข้ามาในไทยด้วยช่องทางธรรมชาติเมื่อกว่า 30 ปีที่แล้ว ในตอนนั้นเธอใช้วิธีการเดินเท้าพร้อมกับม้าที่แบกสัมภาระต่างๆ เวลานอนก็ใช้ใบไม้ปู หลังจากถึงจังหวัดแม่ฮ่องสอน เธอก็ไปรับจ้างเกี่ยวข้าว และย้ายไปทำงานบ้าน อยู่ได้สักพักภาครัฐก็มีนโยบายทำบัตรพื้นที่สูงของกลุ่มชาติพันธ์ “บัตรพื้นที่สูงหรือบัตรชมพูจะเขียนว่าไม่ใช่คนไทย แต่เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ ทำที่ไหนก็ต้องอยู่ที่นั่น เมื่อก่อนจะออกนอกเขตพื้นที่ไม่ได้ หรือถ้าจะออกต้องไปขอใบออกนอกพื้นที่ทุกครั้ง “ตอนเข้ามาแรกๆ ยังไม่ได้ภาษา ก็อาศัยการดูละคร จำคำพูดที่ซ้ำๆ ช่วงหนึ่งเราตกงานก็เลยกลับบ้าน กลับมาใหม่โดนหลอกไปขายที่สวนสัปปะรด จังหวัดประจวบฯ ตอนนั้น มีผู้ใหญ่ 60 คน เด็ก 5 คน ไปรถทัวร์ เราไม่มีเพื่อน ไม่พูดกับใคร พอไปถึงบ้านเจ้านายปรากฏว่าไม่มีอะไรเลย ต้องไปซื้อเองหมด ทั้งหม้อข้าว ผ้าใบ เสื่อ เช้าเย็นก็เก็บผักบุ้งกิน วันเสาร์ก็ได้ไปจับปลากิน กินแต่ปลากับผักบุ้ง อยู่มาสิบกว่าวันถึงได้รู้ว่าถูกเอามาขาย ชีวิตแรงงานข้ามชาติพิการ บาดเจ็บจากงานอันตราย ไร้ตัวตน ไร้ระบบรองรับ