สไลด์โชว์ จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง เมล็ดพันธุ์แห่งความยั่งยืน บนผืนแผ่นดินสุวรรณภูมิ

จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] [b]ณ ตำบลม่อนปิน อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่ “สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง” เริ่มต้นการดำเนินงานโดยไม่มีเจ้าหน้าที่ปฏิบัติการโดยตรง มีเพียงแต่คณะทำงานซึ่งเป็นอาสาสมัครจากคณะอาจารย์จากมหาวิทยาลัย สถาบันการศึกษา และหน่วยราชการ เพื่อเยี่ยมเยียนชาวเขาในหมู่บ้านต่างๆ เป็นประจำทุกสัปดาห์ ด้วยการให้คำแนะนำและสาธิตการปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตว์ชนิดต่างๆ[/b] สำหรับงานบนพื้นที่สูง ผู้ปฏิบัติงานในโครงการหลวงทุกคนได้ยึดถือหลักการพระราชทาน ซึ่งง่าย สั้น และตรงจุด มาตั้งแต่เริ่มต้นจนถึงปัจจุบันคือ 1.ลดขั้นตอน 2.เร็วๆ เข้า 3.ช่วยเขาให้ช่วยตัวเอง 4.ปิดทองหลังพระ จากหลักการที่พระราชทานนี้ทำให้เกิดการสร้างวิธีการที่สำคัญขึ้น เพื่อใช้ในการปฏิบัติในงานของโครงการหลวงคือ วิธีสร้างการประสานงานและความร่วมมือ วิธีสร้างการบุกเบิกและทดสอบสิ่งใหม่ๆ วิธีสร้างการกำหนดทางเลือก รวมทั้งวิธีการสร้างจิตสำนึกของชาวเขาเผ่าต่าง ๆ ที่อยู่บนพื้นที่สูง จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] จากนั้นในปี พ.ศ.2513 ม.จ.ภีศเดช รัชนี เสด็จไปยังสาธารณรัฐจีนไต้หวัน และสนพระทัยงานการปลูกพืชเขตหนาวของฟาร์ม ฟู ซู ซาน ซึ่งเป็นหมู่บ้านบนภูเขา เป็นอย่างมาก ซึ่งถัดมาในเดือนสิงหาคมปีดังกล่าวคณะกรรมการส่งเสริมอาชีพทหารผ่านศึกได้จัดส่งนายซุง ซิง หยุน รองผู้จัดการฟาร์ม ฟู ซู ซาน เดินทางมาประเทศไทยเพื่อศึกษาสภาพพื้นที่โครงการหลวง เป็นระยะเวลา 2 สัปดาห์ และนี่คือจุดเริ่มต้นของความร่วมมือครั้งสำคัญระหว่างโครงการหลวงและไต้หวัน และได้ให้การสนับสนุน พันธุ์พืชชนิดต่างๆ ได้แก่ สาลี่ ท้อ บ๊วย พลัม พลับ วอลนัท เห็ดหอม เห็ดหูหนู ตังกุย เก็กฮวย ดอกไม้จีน ไม้โตเร็ว และเมล็ดพันธุ์ผักชนิดต่างๆ [b]อีกทั้งส่งผู้เชี่ยวชาญเดินทางมาปฏิบัติงานในโครงการหลวงทุกปี รวมทั้งสนับสนุนให้คณะอาสาสมัคร และเจ้าหน้าที่โครงการหลวง ไปศึกษาดูงานและฝึกงานที่ฟาร์ม ฟู ซู ซาน และสถานีบนภูเขาของไต้หวัน[/b] จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] [b]ไม่เพียงเท่านั้นในปี พ.ศ.2516 กระทรวงเกษตรสหรัฐอเมริกา ( USDA/ARS) ได้ให้การสนับสนุนทุนแก่โครงการหลวงในการวิจัยการเกษตรบนที่สูง ก่อเกิดเป็นองค์ความรู้ด้านวิชาการเกษตรแก่อาสาสมัคร โดยเฉพาะอย่างยิ่งการศึกษาวิจัยเพื่อหาชนิดและพันธุ์พืชที่เหมาะสมต่อการปลูกบนพื้นที่สูง ตลอดจนการปฏิบัติรักษามิติอื่นๆ อาทิ[/b] เช่น ไม้ผลเขตหนาว การเลี้ยงครั่ง กาแฟอราบิก้า ชา ไม้ตัดดอก สตรอเบอรี่ ระบบการปลูกพืช การเพาะเห็ดหอม ไหมป่า พืชย้อมสี การอนุรักษ์ดิน การผลิตหัวพันธุ์มันฝรั่ง การผสมพันธุ์และการผลิตหอมหัวใหญ่ พืชผักเขตหนาว ธัญพืช สมุนไพร เฟิร์นแห้ง เก๊กฮวย พืชน้ำมันเพื่อการอุตสาหกรรม การใช้น้ำอย่างประหยัด การปรับปรุงและผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวไร่ การป้องกันและกำจัดศัตรูพืช และการควบคุมวัชพืช จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] สภาพป่าไม้ที่ถูกรุกราน ก่อเกิดเป็นความแห้งแล้งทั้งแม่น้ำ ลำธาร รวมทั้งการปลูกพันธุ์พืชที่ผิดกฏหมาย ทำลายทั้งธรรมชาติและสภาพการเป็นอยู่ของมนุษย์ ก่อเกิดปัญหาและความเสียหายต่อประเทศ [b]แต่ด้วยน้ำพระทัยของพระราชหฤทัยในการพัฒนาชนบทและพระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เป็นเสมือนน้ำทิพย์จากฟากฟ้า ที่พร่างพรมลงมาดับทุกข์ของผู้คน แมกไม้ และขุนเขา ในรูปของ โครงการหลวง ที่เป็นเหมือนความหวังของทุกชีวิตและทุกสรรพสิ่งเหมือนความหวังของทุกชีวิตและทุกสรรพสิ่งท่ามกลางขุนเขาแห่งนี้ “แก้ปัญหาโดยไม่เปลี่ยนแปลงวิถีชีวิต” [/b]ม.จ.ภีศเดช รัชนี เล่าต่ออีกว่า เหตุผลที่ต้องส่งเสริมให้ชาวเขาปลูกไม้ผลเป็นพืชทดแทนฝินนั้น เนื่องมาจากงานวิจัยของโครงการหลวง มีความมุ่งหมายที่จะแก้ไขเรื่องต่างๆควบคู่ไปด้วยอย่างสมดุล อาทิ การปลูกไม้ยืนต้นจำพวก กาแฟ ต้นนัท (เกาลัด มะคาเดเมียนัท วอลนัทหรือมันฮ่อ) เพื่อมุ่งหวังให้ชาวเขาทำมาหากินอยู่กับที่ เลิกการทำไร่เลื่อนลอยส่งผลระยะยาวในการหยุดยั้งการทำลายป่าลงได้ ยิ่งไปกว่านั้นไม้ยืนต้นดังกล่าวยังเสริมคุณประโยชน์ในแง่ของการอนุรักษ์ดิน น้ำ และนัยยะสำคัญคือการทนแทนป่าไม้ จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] อย่างไรก็ดีจากการทดลองในเรื่องไม้ผลยืนต้นดังกล่าวนี้ ทางโครงการหลวงสามารถต่อยอดและแตกแขนงองค์ความรู้ในหาพันธุ์ไม้ผลเมืองหนาวหลายชนิด ยกตัวอย่างเช่น ถั่วแดงหลวง ในปี พ.ศ.2514 ม.จ.ภีศเดช รัชนี ได้สั่งเมล็ดพันธุ์ถั่วแดงจากบริษัท Dessert Seed ในสหรัฐอเมริกา ประกอบด้วยพันธุ์ darkled redcoat และ maintop อีกทั้งยังนำถั่วไลมาและถั่วปิ่นโตส่งไปทดสอบตามดอยต่างๆ ปรากฎว่าได้ผลดีที่แม่โถ บ้านวังดิน ผาหมี สะโมง และดอยงาม เติบโตเป็นพืชสำคัญในโครงการต่างๆ ซึ่งถั่วแดงหลวงนั้นกลายเป็นพืชหลักในการส่งเสริมให้เกษตรกรชาวเขาปลูกทดแทนฝิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งในพื้นที่ห่างไกลและทุรกันดาร เพราะปลูกง่าย ขนส่งผลผลิตสะดวก จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] [b]สำหรับสตรอเบอรี่นั้น ในปี พ.ศ.2515 โครงการหลวงได้นำพันธุ์สตรอเบอรี่จากต่างประเทศมาทดลองปลูกประมาณ 40 พันธุ์ และดำเนินการวิจัย คิดค้น และคัดเก็บไว้ 2 พันธุ์ เพื่อนำไปให้ชาวบ้านทดลองปลูก โดยพันธุ์ที่เกษตรกรนิยมในขณะนั้น คือ พันธุ์พระราชทานเบอร์ 16[/b] ต่อมาได้มีการปรับปรุงพันธุ์สตรอเบอรีเพื่อให้มีความเหมาะสมกับสภาพแวดล้อมของประเทศไทย รวมถึงการศึกษาการปฏิบัติรักษาที่ดีขึ้น อย่างไรก็ดีปัจจุบันโครงการหลวงได้มีการส่งเสริม สนับสนุนองค์ความรู้ เกษตรกรในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำแม่งอนและดอยอ่างขางปลูกสตรอว์เบอร์รี่เพื่อจัดจำหน่ายทั้งแปรรูปและผลิตภัณฑ์สด ซึ่งพันธุ์สตรอว์เบอร์รี่ที่นิยมนำมาแปรรูปได้แก่ พันธุ์ 329 เป็นพันธุ์ที่มีผลขนาดใหญ่ รสชาติเปรี้ยว ขณะเดียวกันสำหรับพันธุ์ 80 เหมาะสำหรับทานสดๆ มีความหอม หวาน กลิ่นสดชื่นและแต่ละลูกมีขนาดพอดีกับการรับประทาน ซึ่งจากการสอบถามเกษตรกรในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำแม่งอนและดอยอ่าง เล่าว่า การได้รับองค์ความรู้จากมูลนิธิโครงการหลวงเป็นประโยชน์อย่างยิ่งในแง่ของการประกอบอาชีพ [b]ซึ่งสามารถยกระดับคุณภาพชีวิตของแต่ละครอบครัวได้อย่างมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืน อย่างไรก็ดีสำหรับฤดูการของการปลูกสตรอว์เบอร์รี่นั้นจะเริ่มขึ้นในช่วงเดือน ตุลาคม – ธันวาคม หลังจากนั้นในเดือน มกราคม – มีนาคม คือระยะเก็บเกี่ยว และช่วงเวลาที่เหลือคือการปรับปรุงคุณภาพดินให้พร้อมต่อการปลูกในฤดูกาลใหม่ต่อไป[/b] นอกจากนี้นักวิชาการมูลนิธิโครงการหลวงเล่าว่า เหตุผลที่ต้องสนับสนุนให้ปลูกสตรอว์เบอร์รี่ ทั้ง 2 สายพันธุ์ นั้น เนื่องจากต้องการศึกษา ในหลากหลายมิติ ไม่ว่าจะเป็น วัชรพืช สภาพภูมิอากาศ ตลอดจนความต้องการของผู้บริโภค และเก็บผลวิจัยพันธุ์สตรอว์เบอร์รี่จากหลากหลายภูมิประเทศ เพื่อนำความรู้ที่ได้ไปต่อยอดและเผยแพร่ให้แก่เกษตรกรต่อไป และด้วยการพัฒนาอย่างไม่หยุดยั้ง มูลนิธิโครงการหลวงได้ปรับปรุงพันธุ์สตรอว์เบอร์รี่มาอย่างต่อเนื่องนับตั้งแต่ปี พ.ศ.2550 ในสถานีเกษตรหลวงอ่างขาง จนได้สตรอว์เบอร์รี่ พันธุ์พระราชทาน 88 เป็นพันธุ์ลูกผสมระหว่างพันธุ์พระราชทาน 80 และพันธุ์พระราชทาน 60 โดดเด่นในเรื่องของรสชาติที่มีความหวาน ผลมีลักษณะทรงกรวยและปลายแหลม ผิวสีแดงสดน่ารับประทาน ซึ่งขณะนี้ได้ยื่นขอขึ้นทะเบียนพันธุ์จากกรมวิชาการเกษตร โดยคาดว่าจะขยายพันธุ์สตรอว์เบอร์รี่ดังกล่าวและส่งเสริมให้แก่เกษตรกรในปีฤดูปลูก พ.ศ.2559 – 2560 นอกจากถั่วแดงหลวงและสตรอเบอรี่ส่วนหนึ่งของผลงานวิจัยที่นำไปสู่การพัฒนาอาชีพของชาวเขา คือ กาแฟอราบิก้า โดยในปี พ.ศ.2515 ม.จ.ภีศเดช รัชนี ได้มอบให้นักวิจัยศึกษาและปลูกกาแฟอราบิก้าในพื้นที่โครงการหลวง ผลปรากฏว่าสามารถเจริญเติบโตได้ดี จึงได้ต่อยอดศึกษาพันธุ์กาแฟอราบิกาต้านทานโรคราสนิม รวมถึงศึกษาด้านการปฏิบัติรักษาการปลูกกาแฟอราบิก้าด้านต่างๆ จากนั้นในปี พ.ศ.2517 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรต้นกาแฟอราบิก้าที่ ปลูกโดยเกษตรชาวเขาเผ่ากระเหรี่ยงบ้านหนองหล่ม ตำบลบ้านหลวง อำเภอจอมทอง เป็นครั้งแรก ถือได้ว่าเป็นขวัญและกำลังใจที่สำคัญต่องานวิจัยและพัฒนาการปลูกกาแฟอราบิก้าของประเทศจวบจนถึงปัจจุบัน ไม่เพียงเท่านั้นสำหรับพืชผักเขตหนาว [b]ในฤดูปลูกปี พ.ศ. 2524 โครงการหลวงได้เริ่มส่งเสริมให้เกษตรกรปลูกพืชผักเขตหนาวที่โครงการ หลวงแม่แฮ เพื่อทดแทนการปลูกฝิ่น พืชผักชนิดต่างๆ ได้แก่ ผักกาดหอมห่อ ผักกาดหางหงส์ และแครอท ปรากฏว่าปลูกได้ผลดี[/b] ทำให้มีผู้นิยมปลูกผักเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง เช่นเดียวกันกับไม้ผลเขตหนาว โดยชนิดและพันธุ์ไม้ผลเขตหนาว ไม้ผลกึ่งหนาว และไม้ผลขนาดเล็กชนิดต่างๆ ที่เหมาะสมกับการปลูกบนพื้นที่สูงของประเทศไทยนั้นประกอบไปด้วย เช่น พีช สาลี พลับ พลัม บ๊วย อโวกาโด กีวีฟรุต เสาวรส ซึ่งสามารถสร้างรายได้ที่มั่นคงให้แก่เกษตรกร ยิ่งไปกว่านั้นสำหรับไม้ตัดดอกและไม้ประดับ โครงการหลวงได้ดำเนินวิจัยและได้รับความร่วมมือจากต่างประเทศ โดยได้นำไม้ตัดดอกชนิดต่างๆมาทดลองปลูก อาทิ คาร์เนชัน เบญจมาศ แกลดิโอรัส ซิมบิเดียม [b]นอกจากไม้ยืนต้นและพืชอายุสั้นอย่างเช่นถั่วแดงหลวงกับสตรอเบอรี่ ทางโครงการหลวงยังพัฒนาคุณภาพชีวิตในมิติต่างๆ เพื่อหารายได้และสร้างความมั่นคง เช่น งานหัตถกรรม การเลี้ยงสัตว์ การปลูกเห็ดเมืองหนาว[/b] โดยมีทางมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพเข้ามาให้คำแนะนำเพิ่มเติม จะเห็นได้ว่าถ้าเราสามารถจัดการให้ชาวเขามีการปลูกไม้ผลยืนต้นเป็นพืชหลัก และพาพืชอายุสั้นอื่นๆ ที่เหมาะสมกับท้องถิ่นให้ปลูกได้ตลอดปี โดยอาจมีงานพิเศษเสริมผนวกเข้าไปด้วย เป็นดั่งการวางรากแก้วที่สำคัญในการสร้างรายได้และยกระดับคุณภาพชีวิตได้ดีกว่าการปลูกฝิ่นอย่างแท้จริง ดังเช่นกระแสพระราชดำรัสตอนหนึ่งของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ที่พระราชทานในโอกาสที่ผู้อำนวยการโครงการหลวงนำคณะบุคคลต่าง ๆ เข้าเฝ้าฯ ทูลเกล้าถวายเงิน เพื่อพระราชทานแก่โครงการหลวง เมื่อวันเสาร์ที่ 9 มีนาคม พ.ศ. 2534 ณ พระตำหนักภูพิงค์ราชนิเวศน์ จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง

[/p] “โครงการหลวงนี้ ก็เริ่มต้นด้วยกิจการเล็ก ๆ น้อยๆ และได้ขยายขึ้นมาด้วยการสนับสนุนของทางราชการ และทางเอกชนร่วมกัน ซึ่งส่วนมากงานแบบนี้จะทำได้ลำบากเพราะว่าถ้าเป็นส่วนราชการ ก็จะต้องทำตามระเบียบราชการ ซึ่งล่าช้าไม่ทันการ ถ้าเป็นภาคเอกชนก็อาจไม่มีกำลังพอ การร่วมกันจึงเป็นวิธีที่ทำให้เกิดผล ผลนั้นก็ดังที่ท่านทุกคนได้เห็นประจักษ์แล้ว ทำให้คนในภาคเหนือนี้ ทั้งผู้ที่อยู่บนภูเขา ทั้งที่อยู่ในที่ราบ ได้รับการสนับสนุนและสงเคราะห์ช่วยให้พัฒนาตัวเองขึ้นมา โดยทำให้สิ่งที่เป็นปัญหาลดลงไป สิ่งที่วัตถุดิบของยาเสพย์ติด ซึ่งโครงการหลวงก็สามารถลดจำนวนของยาเสพย์ติดนี้ลงไปอย่างเห็นได้ชัด และนอกจากนี้ก็ได้ลดภัยของความเข้าใจผิดของความเข้าใจผิดในระหว่าง ประชาชนบนภูเขา และประชาชนในที่ราบ ทำให้มีความร่วมมืออย่างดี ทั้งทำให้ความเป็นอยู่ของประชาชนทั้งหมดนี้ มีฐานะดีขึ้น เป็นผลให้ประเทศมีความเจริญเป็นส่วนรวม และมีความปลอดภัยมั่นคงในที่สุด” การดำเนินงานระยะนี้เป็นที่ยอมรับอย่างแพร่หลาย และประสบความสำเร็จ ทำให้ชาวเขาหันมาปลูกพืชทดแทนฝิ่น ประกอบอาชีพด้านการเกษตรที่มั่นคง ดำรงชีวิตได้อย่างมีความสุขตามสมควรการให้ความช่วยเหลือพสกนิกร ซึ่งเป็นชาวเขาที่เคยดำรงชีวิตยากไร้บนดอยสูงจากการปลูกฝิ่น ที่เป็นยาเสพติดร้ายแรงของชาวโลก เช่นนี้ได้ล่วงรู้ ไปไม่เฉพาะแต่ในประเทศไทยเท่านั้น แต่เป็นที่กล่าวขวัญกันทั่วโลก ในหลายต่อหลายประเทศ โดยผ่านทั้งทางเอกอัครราชทูตและสื่อสารมวลชนต่าง ๆ ดังจะเห็นได้จากความช่วยเหลือของนานามิตรประเทศ เช่น สาธารณรัฐประชาชนจีน สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่นเยอรมันตะวันตก ออสเตรเลีย อิสราเอล และเนเธอร์แลนด์ ที่หลั่งไหลเข้ามาอย่างต่อเนื่อง และในที่สุดผลงานของโครงการ ก็ได้เป็นที่รู้จักกันแพร่หลายในบรรดาประเทศต่างๆ ว่าเป็นการร่วมมือกำจัดพืชเสพติด โดยสันติวิธีเป็นโครงการสร้างสรรค์และส่งเสริมความเข้าใจ อันดีระหว่างประเทศจึงได้รับ “รางวัลแมกไซไซ” ในสาขา INTERNATIONAL UNDERSTANDING เมื่อวันที่ 31 สิงหาคม 2531ดังแสดงให้เห็นในตอนท้ายของคำประกาศเกียรติคุณว่า เห็นได้ชัดว่าพื้นที่ดำเนินการของโครงการหลวงส่วนใหญ่ จะอยู่ในเขตภาคเหนือ เนื่องจากเป็นถิ่นที่อยู่ของชาวไทยภูเขา ซึ่งพระองค์ทรงพระกรุณาที่จะพัฒนาความเป็นอยู่ของชาวไทยภูเขาให้อยู่ดี กินดี เลิกการปลูกฝิ่น และการทำไร่เลื่อนลอย อีกทั้งยังทรงมุ่งมั่นที่จะพัฒนาและบำรุงรักษาต้นน้ำลำธารบริเวณป่าเขา เพื่อบรรเทาอุทกภัยในเขตที่ลุ่มด้านล่าง ซึ่งการพัฒนาต่างๆ กว่าจะเกิดผล ล้วนแต่กินเวลานานนับสิบปี ซึ่งชาวไทยภูเขาเหล่านี้ ได้มีความจงรักภักดีในพระองค์ท่าน พร้อมทั้งเรียกขานพระองค์ท่านว่า “พ่อหลวง” และเรียกสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถว่า “แม่หลวง” รวมถึงเรียกโครงการของทั้งสองพระองค์ว่า “โครงการหลวง”เกษตรเพื่อชุมชน ผลิตผลเพื่อคนไทย จากรากแก้วบนขุนเขาที่หนาวเหน็บ สู่โครงการหลวง