แพนด้า..การทูต การเมืองและต้นทุน

แสดงความคิดเห็น

หลังจากรัฐบาลประกาศว่าได้ทำความตกลงกับรัฐบาลจีน ให้แพนด้า "หลินปิง" อยู่ที่ไทยต่อไปอีก 15 ปีด้วยงบประมาณ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐต่อปี หรือราว 29 ล้านบาท คนไทยหลายคนจึงเพิ่งรู้ว่า ทูตสันถวไมตรีจากจีนมี "ค่าตัว" แพงขนาดนี้ หลายคนวิจารณ์ว่าเงินจำนวนนี้น่าจะใช้ดูแลสัตว์คู่บ้านคู่เมืองอย่างเช่น ช้าง หรือใช้เพื่อการศึกษา แต่ฝ่ายแพนด้าแฟนคลับก็มองว่าเงินจำนวนนี้คุ้มแสนคุ้ม และยังแสดงถึงความสัมพันธ์อันแนบแน่นระหว่างไทย-จีน เพราะมีเพียงไม่กี่ประเทศในโลกที่ได้รับแพนด้าจากรัฐบาลจีน

"การทูตแพนด้า" ของจีนมีความเป็นมายาวนานตั้งแต่สมัยราชวงศ์ถัง เมื่อจักรพรรดินีบูเช็กเทียนมอบแพนด้า 1 คู่ให้แก่จักรพรรดิของญี่ปุ่นเพื่อตอบแทนที่ส่งราชทูตมาเจริญสัมพันธไมตรี แต่ในประวัติศาสตร์ยุคใหม่ของจีน การมอบแพนด้าในฐานะ "ของขวัญ" เปิดฉากขึ้นในปีค.ศ. 1941 เมื่อนางซ่งเหม่ยหลิง ภรรยาของนายพลเจียงไคเช็ก ผู้นำสาธารณรัฐจีนเดินทางเยือนสหรัฐอเมริกา และได้มอบแพนด้า 1 คู่ให้เพื่อขอบคุณที่ชาวอเมริกันช่วยเหลือผู้ประสบภัยชาวจีนในช่วงสงครามโลก ครั้งที่ 2 จากนั้นในปี ค.ศ.1946 รัฐบาลเจียงไคเช็กยังมอบแพนด้า 1 ตัวให้แก่อังกฤษ หมียักษ์สีขาวดำจึงกลายเป็น "ของกำนัลแทนไมตรี" นับแต่บัดนั้น

หลังพรรคคอมมิวนิสต์สถาปนาสาธารณรัฐประชาชนจีน แพนด้าถูกขึ้นบัญชีเป็น "สมบัติชาติ" เพราะแพนด้าเป็นสัตว์ใกล้สูญพันธุ์ และมีเฉพาะในประเทศจีนที่เดียวในโลก รัฐบาลคอมมิวนิสต์จีนได้มอบแพนด้าเป็นของขวัญให้เฉพาะมิตรประเทศเท่านั้น โดยสหภาพโซเวียตเป็นชาติแรกที่ได้รับแพนด้า "ผิงผิง" และ "อันอัน" เป็นของกำนัลจากจีนในปี ค.ศ. 1957 ส่วนเพื่อนรักอย่างเกาหลีเหนือได้รับแพนด้าจากจีนถึง 5 ตัวในช่วงปี 1965 ถึง 1980

ในช่วงที่รัฐบาลคอมมิวนิสต์จีนยังไม่เปิดสัมพันธ์กับชาติ ตะวันตก แต่สวนสัตว์ในหลายประเทศก็ปรารถนาจะได้แพนด้าไปอวดโฉม สวนสัตว์ไมอามี่และชิคาโกของสหรัฐเคยส่งจดหมายถึงสวนสัตว์ปักกิ่งขอแลก เปลี่ยนสัตว์หายาก โดยเฉพาะแพนด้า แต่สวนสัตว์ปักกิ่งในขณะนั้น มีแพนด้าเพียงแค่ 3 ตัวซึ่งเตรียมจะมอบให้แก่โซเวียต ซ้ำในช่วงนั้น สหรัฐยังเป็นแกนนำคว่ำบาตรทางเศรษฐกิจกับพรรคคอมมิวนิสต์จีน คำขอดังกล่าวจึงแทบจะเป็นไปไม่ได้ กระทรวงการต่างประเทศจีนได้ตั้งเงื่อนไขตอบกลับไปว่า "โดยหลักการแล้วสามารถแลกเปลี่ยนได้ แต่ทั้ง 2 ฝ่ายต้องส่งผู้แทนมารับแลกเปลี่ยนโดยตรง ห้ามผ่านประเทศที่สาม" แน่นอนว่าสภาคองเกรสของสหรัฐ ในขณะนั้นซึ่งยึดนโยบายต่อต้านคอมมิวนิสต์ไม่ตอบรับเงื่อนไขของฝ่ายจีน

ความสัมพันธ์ระหว่างสหรัฐ-จีนถึงจุดเปลี่ยนครั้งสำคัญ เมื่อประธานาธิบดีริชาร์ด นิกสัน เปิดสัมพันธ์กับรัฐบาลจีนคอมมิวนิสต์ และเป็นผู้นำสหรัฐคนแรกที่เดินทางเยือนจีนในปี 1972 บันทึกของกระทรวงการต่างประเทศจีน เล่าถึงช่วงที่ประธานาธิบดีนิกสันและภริยาพบกับนายกฯ โจวเอินไหล ว่า "นายกฯ โจวยื่นบุหรี่ยี่ห้อแพนด้าให้แก่ภริยาของนิกสัน แต่เธอตอบว่า "ไม่สูบบุหรี่" โจวเอินไหลจึงชี้ไปที่รูปแพนด้าบนซองบุหรี่พร้อมกล่าวว่า "ชอบไหม? รัฐบาลปักกิ่งยินดีมอบแพนด้าหนึ่งคู่เป็นของขวัญแด่ชาวสหรัฐ" ข้อเสนอของนายกฯ จีน ทำให้สุภาพสตรีหมายเลข 1 ของสหรัฐถึงกับตกตะลึงฃก

แพนด้า "หลิงหลิง" "ซิ่งซิ่ง" เดินทางถึงสหรัฐในปีเดียวกันและเป็นข่าวใหญ่ไปทั่วโลก เครื่องบินซึ่งขนส่งแพนด้าจากจีนติดป้ายขนาดใหญ่ว่า "ของขวัญจากจีนแดง" กระแสแพนด้าแพร่สะพัดทั่วประเทศ รัฐบาลสหรัฐประกาศให้ปี 1972 เป็น "ปีแพนด้า" ชาวอเมริกันมากกว่า 3 ล้านคนแห่ไปชมหมียักษ์จากจีนในปีเดียว

ในช่วงปี 1957 ถึง 1982 รัฐบาลจีนมอบแพนด้า 23 ตัวให้แก่มิตรประเทศ 9 ชาติ คือ โซเวียต เกาหลีเหนือ สหรัฐ ญี่ปุ่น ฝรั่งเศส อังกฤษ เม็กซิโก สเปน และเยอรมนี ทั้งหมดเป็นการมอบให้โดยไม่คิดค่าตอบแทน แพนด้าทั้งหมดโอนสัญชาติและถือเป็นสิทธิ์ขาดของประเทศผู้รับมอบ ทุกวันนี้เหลือเพียงแพนด้าที่เยอรมนี 1 ตัวและลูก 3 ตัวของแพนด้าที่เม็กซิโกที่ยังมีชีวิตอยู่

หลังปี 1982 จำนวนแพนด้าในจีนลดลงอย่างน่าใจหาย รัฐบาลจีนจึงประกาศยุติการมอบแพนด้าเป็นของขวัญ แต่เจ้าหมียักษ์ก็ไม่ได้สิ้นสุดการเดินทางไปต่างแดน เพียงแต่เปลี่ยนรูปแบบมาเป็น "การเช่ายืม"

ปี 1984 จีนให้สหรัฐยืมแพนด้า 2 ตัวเพื่อใช้ในพิธีเปิดกีฬาโอลิมปิกลอสแองเจลิส หลังจากนั้นสวนสัตว์ทั่วสหรัฐหลายสิบแห่ง รวมทั้งสวนสัตว์ในญี่ปุ่น อังกฤษ ฝรั่งเศส ฮอลแลนด์ และเยอรมนี ต่างขอเช่ายืมแพนด้าจากจีนด้วยค่าตัวหลายแสนดอลลาร์ แม้แต่ซูเปอร์มาร์เก็ตและนิทรรศการต่างๆ ก็ต้องการแพนด้าไปโชว์ตัว หมียักษ์ "สมบัติชาติ" ของจีนถูกใช้ไม่แตกต่างจากละครสัตว์ แม้แต่สวนสัตว์เม็กซิโกที่ได้แพนด้าไปจากจีนก็ยังเลียนแบบ นำลูกแพนด้า 4 ตัวให้สวนสัตว์ของสหรัฐเช่ายืมต่อ

การเช่ายืมแพนด้าสร้างรายได้มหาศาลให้แก่องค์กรสวนสัตว์แห่ง ชาติจีน การล่าแพนด้าจากป่าเกิดขึ้นอย่างมากมาย แต่เงินที่ได้จากน้ำพักน้ำแรงของแพนด้ากลับถูกนำไปใช้สร้างตึก สร้างถนน ไม่ได้ถูกใช้เพื่อการอนุรักษ์เสียทั้งหมด หรือตอบแทนให้แก่เจ้าหมียักษ์แต่อย่างใด

การเช่ายืมแพนด้าถูกองค์กรพิทักษ์สัตว์ต่อต้านอย่างหนัก จนกระทั่งปี 1996 ภาคีอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศซึ่งชนิดสัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้ สูญพันธุ์ หรือ ไซเตส ออกกฎห้ามประเทศสมาชิกใช้สัตว์อนุรักษ์เพื่อการค้า ทำให้องค์กรสวนสัตว์แห่งชาติจีนได้คิดค้นวิธีส่งออกแพนด้าแบบใหม่ คือ "วิจัยร่วมกัน"

วิจัยแพนด้า ค่าตัวปีละ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ - กรมป่าไม้ของจีนตั้งเงื่อนไขในการยืมตัวแพนด้าเพื่อวิจัย ร่วมกัน คือ ประเทศคู่สัญญาต้องบริจาคเงินให้ฝ่ายจีนปีละ 1 ล้านดอลลาร์สหรัฐ เงินนี้ร้อยละ 60 จะถูกใช้เพื่อการอนุรักษ์แพนด้า และร้อยละ 40 จะเป็นค่าตอบแทนบุคลากรในการวิจัยแพนด้า โดยระยะเวลายืมตัวแพนด้า 10 ปี สิทธิทุกอย่างในตัวแพนด้าเป็นของฝ่ายจีน หากมีลูกจะต้องจ่ายเพิ่มอีกปีละ 6 แสนดอลลาร์ และลูกแพนด้าถือเป็นกรรมสิทธิ์ของจีน นอกจากนี้หากแพนด้าตาย ศพก็ยังเป็นของจีน และถึงแม้เงื่อนไขจะมากมายเพียงนี้ก็ไม่ใช่ทุกประเทศจะได้สิทธิ์ร่วมวิจัย แพนด้ากับจีน ขณะนี้มีเพียง 12 ประเทศที่ได้รับแพนด้าจากจีน โดยบางประเทศยังได้รับ "ส่วนลดพิเศษ" เช่น ออสเตรเลีย และแพนด้า "ช่วงช่วง" "หลินฮุ่ย" ของไทยที่จีนคิดค่าตัวเพียงปีละ 3 แสนดอลลาร์

ใครใครก็อยากได้แพนด้า - นอกจากค่าตัวปีละ 1 ล้านดอลลาร์แล้ว ค่าใช้จ่ายในการเลี้ยงดูแพนด้ายังสูงถึงปีละ 10 ล้านบาท สูงกว่าการเลี้ยงช้างถึง 5 เท่าตัว นอกจากต้องสร้างที่พักติดแอร์แล้ว ยังต้องมีต้นไผ่ 40 กิโลกรัมต่อวันเพื่อเป็นอาหาร ไผ่ที่ใช้เลี้ยงต้องไม่ใช้ยาฆ่าแมลงหรือปนเปื้อนมลพิษ และในจำนวนไผ่กว่า 200 พันธุ์นั้น มีเพียง 20 พันธุ์ที่ "ถูกปาก" เจ้าหมียักษ์ สวนสัตว์แอตแลนตาของสหรัฐต้องให้อาสาสมัคร 400 คนปลูกไผ่ที่สวนหลังบ้านของตัวเองเพื่อเลี้ยงแพนด้า ขณะที่สวนสัตว์หลายประเทศต้องนำเข้าไผ่ ค่าใช้จ่ายที่สูงลิ่วทำให้สวนสัตว์เมืองเมมฟิสและแอตแลนตาขาดทุนถึง 3 แสนดอลลาร์ต่อปี และต้องต่อรองให้ทางจีนลด "ค่าตัว" เจ้าหมียักษ์ลง

อย่างไรก็ตาม สวนสัตว์ส่วนใหญ่ได้กำไรมหาศาลจากแพนด้า เช่น สวนสัตว์เชียง ใหม่ ที่พลิกจากการขาดทุนมาทำกำไร กระแสแพนด้าฟีเวอร์ของคนไทยเป็นข่าวที่ชาวจีนรู้ดี ล่าสุด สถานีโทรทัศน์อินเทอร์เน็ตในเครือข่ายของซีซีทีวี ได้ร่วมมือกับศูนย์วิจัยแพนด้าเมืองเฉิงตู เปิดตัว "สถานีโทรทัศน์ช่องแพนด้า" แบบเดียวกับของไทยเรา

นานาชาติยังต้องการ "ขอยืมตัว" แพนด้าจากจีนอย่างไม่ขาดสาย ประเทศล่าสุดที่ได้รับแพนด้า คือ สิงคโปร์ และปลายปีนี้ มาเลเซีย ก็จะได้รับแพนด้า 1 คู่เพื่อฉลองวาระ 40 ปีความสัมพันธ์ทางการทูต รัฐบาลมาเลเซียทุ่มเงินถึง 200 ล้านบาทเพื่อสร้างที่พักแพนด้า ขณะที่อีกหลายประเทศยังรอคอยการอนุมัติจากทางการจีน แม้แต่เพื่อนบ้านอย่าง เกาหลีใต้ ก็ยังไม่มีแพนด้า

ไต้หวันกับแพนด้าการเมือง- ในบรรดาประเทศที่ได้รับมอบแพนด้าจากจีน ไม่มีที่ไหนถูกเชื่อมโยงกับการเมืองเท่ากับไต้หวัน หลังจากสงครามกลางเมืองในปีค.ศ. 1949 จีนและไต้หวันตัดขาดความสัมพันธ์ต่อกัน ไม่มีการติดต่อโดยตรง ไม่มีการไปมาหาสู่กัน จนกระทั่งเดือนพฤษภาคม ปี 2005 นายเหลียนจั้น ผู้นำพรรคก๊กมินตั๋ง ฝ่ายค้านของไต้หวันในขณะนั้นเดินทางเยือนจีนโดยถือเป็นผู้นำระดับสูงสุดของ ไต้หวันที่เยือนแผ่นดินใหญ่ หลังการเยือนครั้งประวัติศาสตร์ รัฐบาลจีนประกาศมอบแพนด้าหนึ่งคู่เป็นของขวัญแก่ไต้หวัน แต่ใช่ว่าชาวไต้หวันทุกคนจะยินดีรับของขวัญจากจีน เพราะชาวไต้หวันมีความคิดแบ่งเป็น 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายที่ต้องการผูกไมตรีกับจีน และฝ่ายที่ต้องการแยกไต้หวันเป็นเอกราช โดยเฉพาะรัฐบาลของประธานาธิบดีเฉิน สุยเปี่ยน ในขณะนั้นยืนตรงข้ามกับจีนแผ่นดินใหญ่อย่างชัดแจ้ง นักการเมืองพรรคของเฉิน สุยเปี่ยน มองว่า แพนด้าเป็นเครื่องมือซื้อใจและโฆษณาชวนเชื่อของฝ่ายจีน กระแส "ไม่เอาแพนด้า" ถูกโหมแรงยิ่งขึ้นเมื่อฝ่ายจีนประกาศตั้งชื่อแพนด้าที่จะมอบให้ไต้หวันว่า "ถวนถวน" และ "หยวนหยวน" ซึ่งคำว่า "ถวนหยวน" แปลว่า "รวมญาติ" ฝ่ายสนับสนุนเอกราชไต้หวันจึงตีความว่ามีนัยถึงการ "รวมชาติ" กับแผ่นดินใหญ่นั่นเอง

รัฐบาลไต้หวันในยุคของเฉิน สุยเปี่ยน ใช้ข้ออ้างว่า สถานที่และบุคลากรไม่พร้อม ปฏิเสธที่จะอนุญาตนำเข้าแพนด้าจากจีน "ถวนถวน" "หยวนหยวน" จึงต้องรอเก้ออยู่ที่แผ่นดินใหญ่นานถึง 3 ปี จนกระทั่งประธานาธิบดีเฉินสิ้นอำนาจเมื่อปลายปี 2008 และรัฐบาลไต้หวันเปลี่ยนไปสู่การนำของนายหม่า อิงจิ่ว ผู้นำพรรคก๊กมินตั๋งที่ชนะการเลือกตั้งเป็นประธานาธิบดีคนใหม่

ประธานาธิบดีหม่าผลักดันนโยบายสานสัมพันธ์กับจีนแผ่นดินใหญ่ โดยเปิดทางยอมรับของขวัญจากฝ่ายจีน "ถวนถวน" "หยวนหยวน" จึงถูกส่งถึงสวนสัตว์เมืองไทเปในวันที่ 23 ธันวาคม 2008

2 แพนด้าจากจีนได้รับความนิยมจากชาวไต้หวันอย่างมาก จนทางสวนสัตว์ต้องจำกัดเวลาให้ชมได้คนละ 3 นาที แต่กระแสแพนด้าฮิตในไต้หวันได้ไม่ทันจะข้ามปีก็เกิดวิกฤติเศรษฐกิจทั่วโลก กิจการที่เกาะกระแสแพนด้าต้องปิดตัวลงเป็นทิวแถว ส่วนจำนวนผู้เข้าชมแพนด้าลดลงจากที่ประมาณการไว้ถึงครึ่งหนึ่ง และลดลงอย่างต่อเนื่องจนถึงทุกวันนี้

เมืองเซนไดไม่เอาแพนด้า - หลังเกิดเหตุคลื่นสึนามิและแผ่นดินไหวถล่มญี่ปุ่นเมื่อวัน ที่ 11 มีนาคม 2011 นายกฯ เวิน เจียเป่า ของจีนได้เดินทางไปเยี่ยมผู้ประสบภัยที่เมืองเซนได เด็กหญิงคนหนึ่งที่ได้รับตุ๊กตาแพนด้าจากผู้นำจีน เขียนจดหมายส่งถึงกรุงปักกิ่งบอกว่าเธอชอบแพนด้ามาก ซึ่งนายกฯ เวิน เจียเป่า ได้เขียนจดหมายตอบกลับ พร้อมบอกว่าจะมอบแพนด้าหนึ่งคู่ให้แก่เมืองเซนไดเพื่อใช้หารายได้ฟื้นฟูหลัง ภัยพิบัติ และเป็นสัญลักษณ์ในวาระครบรอบ 40 ปีการฟื้นฟูความสัมพันธ์ระหว่างจีน-ญี่ปุ่น แผน "ขอยืม" แพนด้าได้รับการตอบรับอย่างดีจากรัฐบาลเมืองเซนได และรัฐบาลกลางของนายกฯโยชิฮิโกะ โนดะ

อย่างไรก็ตาม ชาวเมืองเซนไดบางส่วนกลับคัดค้านการยืมแพนด้าจากจีน ด้วยเหตุผลว่าควรนำเงินภาษี 1 ล้านดอลลาร์ไปฟื้นฟูพื้นที่ประสบภัยมากกว่า รวมทั้งคัดค้านการนำสัตว์ที่ใกล้สูญพันธุ์อย่างแพนด้ามาเป็นเครื่องมือทาง การค้าและการเมือง

ไม่นานหลังจากนั้น ความสัมพันธ์ระหว่างญี่ปุ่น-จีนเลวร้ายลงจากกรณีพิพาทเกาะเซนกากุ กระแสต่อต้านลุกลามในหมู่ประชาชนทั้งสองชาติ ถึงขนาดที่นายชินทาโร อิชิฮาระ ผู้ว่าการกรุงโตเกียว ประกาศว่า จะตั้งชื่อลูกแพนด้าที่เพิ่งเกิดใหม่ที่สวนสัตว์กรุงโตเกียวว่า "เซนกากุ" พร้อมส่งคืนให้แก่จีน ทำให้ในที่สุดรัฐบาลเมืองเซนไดจำต้องบอกเลิกการขอยืมแพนด้าจากจีน... โดย...ศุภชัย วุฒิชูวงศ์

ขอบคุณ... http://www.komchadluek.net/detail/20130519/158813/แพนด้า..การทูตการเมืองและต้นทุน.html#.UZgr3Dcs2yg (ขนาดไฟล์: 167)

ที่มา: คมชัดลึกออนไลน์/มูลนิธิพัฒนาคนพิการไทย 18 พ.ค.56
วันที่โพสต์: 19/05/2556 เวลา 03:31:05

แสดงความคิดเห็น

ความคิดเห็น*
จัดฟอร์แม็ต ดูการแสดงผล

ชื่อ*

อีเมล์

คำถามกันสแปม* สาม คูณ ห้า เท่ากับ

ยกเลิก